1-2 سرطان
سلولهای سرطانی از سازوکارهای عادی تقسیم و رشد سلولها تبعیت نمینمایند. به عبارتی سرطان در اثر تغییر در برنامه حیاتی یک یا چند سلول بدن رخ میدهد، به طوریکه روند مرگ کنترل شده سلول از حالت عادی خارج شده و جمعیت این نوع از سلولهای جهش یافته به طور کنترل ناپذیری افزایش مییابد. دلایل متعددی همچون عوامل ژنتیکی یا مواردی که موجب اختلال در فعالیت سلولها می شوند، از جمله قرار گرفتن در معرض مواد سرطانزا و تشعشعات خطرناک و بسیاری عوامل محرک دیگر در شکل گیری سرطان مطرح شده است. از سویی دیگر این سلولها قابلیت انتشار در سایر بافتهای بدن را دارا میباشند که خطر نفوذ در بافتهای حیاتی را به وجود آورده و کنترل بیماری را دشوارتر مینمایند. روشهای تشخیصی موجود با مکانیسمهای متعدد میتوانند در مراحل مختلف این بیماری آن را شناسایی نمایند. در صورت تشخیص زود هنگام این بیماری میتوان روند رشد این بیماری را تحت کنترل در آورد و عمر بیمار را به طور چشمگیری افزایش داد. این در حالی است که تشخیص دیر هنگام این بیماری با چالش های متعددی همراه بوده و عمدتاً نتایج مناسبی نخواهند داشت ]3[.
1-2-1 راه های گسترش سرطان
سرطان به سه طریق در بدن گسترش مییابد که عبارتند از:
- بافت: سرطان به بافت سالم مجاور حمله می کند.
- دستگاه لنفاوی: سرطان به دستگاه لنفاوی حمله می کند و در عروق لنفاوی حرکت مینماید و به دیگر نقاط بدن میرسد.
- خون: سرطان به سیاهرگها و مویرگها حمله می کند و به همراه خون به دیگر نقاط بدن میرسد.
1-2-2 روشهای تشخیص
روشهایی برای تشخیص سرطان وجود دارد که در ادامه به معرفی آنها میپردازیم:
1-2-2-1 غربالگری(بیماریابی) :
غربالگری به مفهوم تشخیص زودرس سرطان در افراد بی علامت است كه حیات بیمار را تضمین میكند. غربالگری سرطان برای گروه های زیر در دسترس است:
الف) عموم مردم: سرطانهای PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)، روده بزرگ، دهانه رحم و پروستات از دسته سرطانهایی میباشند که توسط غربالگری تشخیص داده میشوند.
ب) گروه های با احتمال بالای ابتلا به سرطان: سرطانهای ریه، كبد در هپاتیتB و C مزمن، معده، بیضه نیز از دسته سرطانهایی میباشند که در این گروه غربالگری میشوند.
1-2-2-2 آزمایش خون:
گاهی در تشخیص بیمارانی که علائم مبهم دارند اندازه گیری سطح تومورمارکرها برایشان درخواست میگردد. تومورمارکرها مواد پروتئینی هستند که در ادرار یا سرم فرد وجود دارند و توسط تومور یا بدن فرد در پاسخ به سرطان تولید میشوند. تومورمارکرها انواع مختلفی دارند، برخی در نوع خاصی از سرطان تولید میشوند و به اصطلاح اختصاصی اند و برخی در انواع مختلفی از سرطان ها دیده میشوند. تومورمارکرها اسامی متفاوتی دارند و برای بررسی سرطانهای متفاوت مورد بررسی قرار میگیرند مثلا PSA برای سرطان پروستات،CEA برای سرطان روده بزرگ و PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)، CA125 برای سرطان تخمدان و CA19-9 برای سرطان لوزالمعده و غیره.
1-2-2-3 رادیوگرافی از قفسه سینه(CXR):
این تصویربرداری در بیماران با سرطان ریه و بیمارانی که پزشک مشکوک به انتشار سرطان از جایی دیگر به ریه بیمار است بکار میرود.
1-2-2-4 ماموگرافی:
این روش برای تشخیص زود هنگام سرطان PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) بسیار مفید است.
1-2-2-5 سونوگرافی:
این روش به منظور یافتن بدخیمیهای مخفی شکم و حفره لگنی مثل تومور پانکراس و سرطان تخمدان و همچنین برای بررسی سرطانهایی که در کبد قرار گرفته اند، مورد استفاده قرار میگیرد.
1-2-2-6 نمونه برداری:
این جراحی ساده سرپایی و معمولاً تحت یک بی حسی موضعی انجام می شود. نمونه برداری در افرادی که یک توده یا تورم بزرگ شونده و یا یک ضایعه پوستی در حال تغییر مورد استفاده قرار میگیرد.
خرید اینترنتی فایل متن کامل :
1-2-2-7 آندوسکوپی:
این یک روش تشخیصی با وسایل مخصوص است که توسط پزشک با چراغ برای دیدن حفره معده، روده بزرگ، بینی، نای و ریه ها برای یافتن ضایعات سرطانی بکار میرود و یک روش مفید برای پیگیری تومور بعد از درمان است.
1-2-2-8 آزمایش ادرار:
در بیمارانی که مشکوک به بدخیمی های کلیه، حالب(مجرایی که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می کند)، مثانه و پروستات انجام می شود.
1-2-2-9 آزمایش خون مخفی در مدفوع:
این آزمایش در بیمارانی که سابقه تغییر عادت اجابت مزاج یا کاهش وزن شدید یا سابقه فامیلی بدخیمی روده دارند انجام می شود. این روش در شناسایی سرطان مثانه استفاده می شود.
1-2-2-10 اسمیر دهانه رحم(پاپ اسمیر):
این روش در زنان برای یافتن ضایعات پیش بدخیم یا تشخیص زود هنگام سرطان بکار میرود.
1-2-2-11 سی تی اسکن:
این روش برای یافتن تومورهایی که در حفرههای بدن هستند و با معاینات بالینی همیشگی تشخیص داده نمیشوند جهت تشخیص زود رس سرطانهای ریه، روده بزرگ، پروستات، مغز و حلق( سر و گردن) بکار میرود ]4[.
1-2-3 روشهای درمان سرطان
1-2-3-1 درمان سیستمیک
در این روش داروها یا مواد خاصی را وارد جریان خون می کنند تا سلولهای سرطانی را در تمام بدن از بین ببرند. این کار باعث از بین رفتن یا کاهش سرعت رشد سلولهای سرطانی می شود که به بافتها و اندامهای دورتر از تومور اصلی منتشر شده اند. شیمیدرمانی، هورمون درمانی و درمان زیست شناختی جزو درمانهای سیستمیک محسوب میشوند.
1-2-3-2 هورمون درمانی
برخی از انواع سرطانها برای رشد به هورمونهای خاصی احتیاج دارند، در هورمون درمانی از رسیدن این
هورمونها به سلولهای سرطانی جلوگیری می شود، این شیوه درمانی از درمانهای سیستمیک میباشد. از سویی دیگر در هورمون درمانی دارویی پزشک دارویی را تجویز می کند که مانع از ساخت برخی هورمونهای خاص یا مانع از فعالیت آنها می شود. با روش جراحی اندامهای سازنده هورمون از بدن خارج میگردد. عوارض جانبی هورمون درمانی بستگی به روش درمانی دارد. این عوارض اضافه وزن، گرگرفتگی، حالت تهوع و اختلال در باروری را شامل میشوند. در زنان هورمون درمانی ممکن است باعث قطع یا نامنظم شدن عادت ماهانه و نیز موجب خشکی واژن شود. در مردان هورمون درمانی می تواند باعث ناتوانی یا کاهش میل جنسی، بزرگ شدن و دردناک شدن PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)ها شود.
1-2-3-3 درمان زیست شناختی
این روش به سیستم ایمنی بدن(سیستم دفاع طبیعی بدن) برای مبارزه با سرطان کمک می کند. برای مثال در درمان برخی بیماران مبتلا به سرطان مثانه پس از جراحی از محلول ب.ث.ژ استفاده می شود و پزشک این محلول را از طریق سوند به مثانه تزریق می کند. این محلول حاوی باکتری ضعیف شدهای است که سیستم دفاعی بدن را برای مقابله با سلولهای سرطانی تحریک می کند. ب.ث.ژ ممکن است باعث عوارض جانبی شود و مثانه را بشدت دردناک کند. در برخی افراد هم موجب حالت تهوع، تب خفیف یا لرز می شود. انواع دیگر درمان زیست شناختی اغلب به شکل تزریق وریدی انجام می شود. برخی بیماران در محل تزریق دچار تحریکهای پوستی میشوند و در بعضی دیگر عوارضی شبیه سرماخوردگی مانند تب، لرز، سردرد، دردهای عضلانی، خستگی بیش از حد، ضعف و حالت تهوع ایجاد می کند. درمان زیست شناختی گاه باعث ایجاد عوارض جانبی خطرناک تری از قبیل تغییرات فشارخون و اختلالات تنفسی نیز می شود.
1-2-3-4 شیمی درمانی
سلولهای خونی: هنگامیکه دارو به سلولهای خونی سالم آسیب برساند، خطر عفونت، کبودی یا خونریزی بیشتر می شود و بیمار احتمالاً احساس ضعف و خستگی شدید خواهد کرد.
سلولهای ریشه مو: شیمی درمانی ممکن است موجب ریزش مو شود، با این حال موهای بیمار دوباره رشد خواهند کرد. اغلب رنگ و جنس این موها با موهای قبلی متفاوت است.
سلولهای پوشاننده دستگاه گوارش: شیمی درمانی ممکن است باعث کم اشتهایی، حالت تهوع، اسهال، استفراغ یا دردهایی در دهان و لبها شود.
برخی از داروهای شیمی درمانی بر باروری تأثیر میگذارند، بانوان ممکن است دیگر بچه دار نشوند و مردان هم شاید قدرت باروری خود را از دست بدهند. با وجود اینکه عوارض جانبی شیمیدرمانی گاه دردناک و نگران کننده است اما معمولاً موقتی است و پزشک می تواند آنها را درمان یا مهار کند ]5[.
1-2-3-5 پرتودرمانی سیستمیک
در پرتودرمانی سیستمیک (پرتودرمانی تمام بدن) منشأ تشعشعات مایع یا کپسولی حاوی مواد رادیواکتیو است که به تمام قسمت های بدن میرسد. بیمار این مایع یا کپسول را میبلعد یا به وی تزریق می شود. از اینگونه پرتودرمانی جز برای درمان سرطان، برای مهار درد شدید ناشی از سرطان پیشرفته نیز استفاده می شود.
1-2-3-6 درمان موضعی
[1] چنگار واژه فارسی سرطان است
[2] World Health Organization(WHO)
[جمعه 1400-05-08] [ 03:03:00 ق.ظ ]
|