فلسفه بررسی مسأله این‌همانی شخصی بر اساس مبانی ملاصدرا |
 |
این‌همانی فردی یا هویت شخصی معادل واژه‌ی personal Identity ، یکی از مسائل اصلی مورد بحث در فلسفه نفس است. سؤال از اصل و ماهیت انسان و این که چه عاملی باعث می‌شود فرد از تولد تا زمان مرگش یک شخص باقی بماند و چگونگی تشخیص این استمرار از مباحث مطرح در مسأله این‌همانی شخصی است. سؤال اصلی در این‌همانی شخصی این است که، دلیل منطقی و شرایط کافی برای اینکه فرد P2 در زمان T2 همان شخصP1 در زمان T1 باشد چیست؟ سؤال دیگر این است که با چه شواهد ظاهری یا تجربی و یا احیاناً غیرتجربی ما می‌توانیم حکم به این‌همانی شخصی بدهیم؟ به چه دلیل، ما همان انسان ده سال قبل هستیم؟ چه دلیلی برای اثبات این ادعا داریم؟ عامل حفظ این وحدت در وجود ما چیست؟
در مقابلِ دیدگاه قائلان به این‌همانی شخصی، بعضی فیلسوفان استمرار هویت فردی یا وجود یک خود مستمر را نوعی توهم به شمار آورده‌اند. از نظر آنان این تنها یک تخیل است که ما فکر می‌کنیم، انسانی را که اکنون می‌بینیم همان انسان چند لحظه قبل یا انسان چند سال پیش است؛ درست مانند خانه‌ای که ما در مورد آن بگوییم این خانه همان خانه پنجاه سال قبل است. از نظر آنان ما هر لحظه با انسانی جدید یا خانه‌ای جدید مواجه هستیم که تنها شبیه به آن انسان گذشته یا خانه گذشته است. این خطای ذهن انسان است که با مشاهده این تصاویر مستمر و شبیه به هم، چنین وحدتی را توهم می‌کند.
نکته‌ی قابل توجه این است که مسأله ی هویت شخصی، تنها دغدغه‌ی فیلسوفان ذهن نیست بلکه، این بحث ارتباط تنگاتنگی با سایر حوزه‌های علم نظیر: علم اخلاق، حقوق و کلام دارد. با اعتقاد به وجود یک خود مستمر در وجود انسان است که می‌توان انسان‌ها را به لحاظ اخلاقی و حقوقی مسئول کارهای گذشته‌شان دانست؛ باور به چنین استمراری موجب مجازات مجرم حتی پس از سالیان دراز می‌شود. هم‌چنین مسأله ی هویت شخصی در مباحثی مانند: جاودانگی، چگونگی حیات پس از مرگ، عذاب و پاداش نقش اساسی ایفا می‌کند، بدون بیان دقیق چگونگی استمرار فرد انسان در حیات پس از مرگ، هیچ یک از این آموزه‌ها قابل توضیح و تبیین عقلانی نیست.
با توجه به اهمیت بحث این‌همانی شخصی، این پایان نامه به بررسی این مسأله در آراء یکی از مشاهیر فلسفه اسلامی؛ یعنی ملاصدرا پرداخته است.
مباحث این پایان نامه در پنج فصل تدوین گردیده است؛ پس از بیان کلیات در فصل اول، فصل دوم را به‌طور کلی به بررسی مسأله این‌همانی، دیدگاه منکران و معتقدان به آن اختصاص داده‌ایم؛ هم‌چنین در پایان این فصل سعی شده معیار این‌همانی بر اساس آراء صدرا بیان گردد. ادامه‌ی بحث این‌همانی شخصی از دیدگاه صدرا بر بحث اثبات نفس و بررسی چگونگی جاودانگی آن، متوقف است؛ به همین دلیل فصل سوم به بررسی دلایل اثبات نفس و جاودانگی آن در حیات پس از مرگ اختصاص داده‌شده است. فصل چهارم پایان‌نامه به رابطه‌ی میان جاودانگی و این‌همانی و دیدگاه‌های مختلف دراین‌باره می‌پردازد. ازآن جا که انسان شناسی صدرا بر دیدگاه او در باب حرکت جوهری استوار است، فصل آخر را به بررسی این‌همانی و مسأله حرکت جوهری اختصاص داده‌ایم تا مشخص گردد آیا دیدگاه صدرا مبنی بر تغییر لحظه به لحظه نهاد طبیعت با دیدگاه این‌همانی انسان و حفظ هویت او در طول زمان سازگاری دارد یا نه؟
1- طرح کلی تحقیق
1-1- تبیین موضوع
انسان تغییرات مادی جهان پیرامونش را، هم‌چنین تغییرات شدید و اضمحلال بدن مادی خود را به‌وضوح درک و دریافت می‌کند؛ ازاین‌رو، سؤال از این‌همانی برای هر انسانی در طول زمان مطرح است. این سؤال که حقیقت وجودی من با وجود تغییرات شدید مادی و بدنی چیست؟ و چه عاملی باعث می‌شود که باوجود این تغییرات، من خودم را انسان واحدی بدانم؟ سؤال اصلی در بحث این‌همانی است.
1-2-سؤال های تحقیق
1- این‌همانی شخصی و ملاک آن بر اساس مبانی صدرا چگونه تبیین می شود؟
2- با توجه به دیدگاه ویژه ی صدرا در باب بدن انسان، می‌توان معیار این‌همانی از نظر وی را، نفس و بدن دانست؟
3- مبانی انسان شناسی و وجود شناسی صدرایی این‌همانی انسان را در طول زمان و در حیات پس از مرگ توجیه می کند؟
خرید اینترنتی فایل متن کامل :
1-3-فرضیه های تحقیق
1- این‌همانی شخصی از دیدگاه صدرا همان نفس است که در دو ساحت نفس و بدن ظهور می یابد.
2- هر چند نظر صدرا در باب معیت ذاتی و همیشگی نفس و بدن این‌همانی انسان مرکب از نفس و بدن را به خوبی تو جیه می کند ، اما به هر حال او ملاک این‌همانی را اولا ًو بذات به نفس نسبت می دهد و این‌همانی بدن را در پرتو این‌همانی نفس تبیین می کند.
3- مبانی فلسفی صدرا مانند: رابطه ی اتحادی نفس و بدن، حرکت جوهری و تجرد خیال و عوالم تشکیکی وجود، دیدگاه وی در رابطه با این‌همانی شخصی را به خوبی تبیین و توجیه می کند.
1-4-سابقه و پیشینه تحقیق
کتب و مقالات متعدد انگلیسی مربوط به بحث این‌همانی موجود است که از آن میان می‌توان به کتاب‌های Personal Identity اثر ریچارد سویین برن و سیدنی شوماخر؛ هم‌چنین Personal Identity اثر هارولد نونان اشاره کرد. اما تاکنون کتاب و پایان‌نامه مستقلی در باب این‌همانی شخصی به زبان فارسی یافت نشده است، هرچند که در کتب متعدد فارسی بخش هایی به این بحث اختصاص یافته است که از آن میان می‌توان به کتاب‌های جاودانگی اثر رضا اکبری و حیات جاودانه از آقای امیر دیوانی اشاره کرد. از میان کتب ترجمه شده هم کتاب مبانی مابعدالطبیعه بروس آونی و عقل و اعتقاد دینی اثر مایکل پترسون و دیگران قابل ذکر است. هم‌چنین مقالات کمی که به‌صورت مستقل به این بحث پرداخته شده باشند، یافت شده است از آن میان می‌توان به مقاله هویت شخصی نگاهی به چند رویکرد رایج از آقای حسین شیخ رضایی و این‌همانی شخصی از مرتضی شاهرودی و وحیده فخر نوقانی اشاره کرد. به همین دلیل اختصاص پایان‌نامه‌ای مستقل به موضوع این‌همانی کاری جدید در این حوزه است، همان‌طور که اشاره گردید تاکنون مسأله این‌همانی در آثار فلاسفه مسلمان مورد بررسی و نقد صورت قرار نگرفته است؛ ازاین‌رو بررسی این مسأله در آراء ملاصدرا از نوآوری‌های این پایان‌نامه است.
1-5- ضرورت انجام تحقیق
مسأله این‌همانی فردی از مباحث بسیار مهم در فلسفه نفس است. بررسی این بحث نتایج بسیار گسترده و مهمی در سایر مباحث نظیر بحث جاودانگی، چگونگی حیات پس از مرگ، اخلاق و بسیاری از عقاید دینی مانند: عذاب و پاداش اخروی دارد. به‌گونه‌ای که با انکار این‌همانی فردی یا یک خود مستمر در وجود انسان، اعتقاد به بسیاری عقاید دینی مانند: معاد ، عذاب و پاداش اخروی امری محال به نظر می‌رسد. در سایه اثبات این‌همانی فردی و حضور یک خود مستمر در وجود انسان، بسیاری از عقاید دینی و حتی مسائل حقوقی در این جهان قابل بحث است؛ ازاین‌رو بررسی مسأله این‌همانی فردی و یافتن ملاکی برای آن و گشودن مسائل مبهم آن، می‌تواند ما را در تبیین بهتر این مسائل یاری دهد.
فرم در حال بارگذاری ...
|
[جمعه 1400-05-08] [ 02:20:00 ق.ظ ]
|
