1-1-ماهیان از گذشته تا حال………………………………………………………………….2 1-2-تنوع ماهیان……………………………………………………………………………………….2 1-3 –اهمیت ماهیان………………………………………………………………………….2 1-4- ماهیان ایران……………………………………………………………………………….3 1-5- شناسایی ماهیان……………………………………………………………………3 1-6-گونه های بومی (Native)، بومزاد (Endemic) و غیر بومی (Exotic)…………………..4 1-6-1-گونه های بومی ………………………………………………………………………..4 1-6-2-گونه های بومزاد یا اندمیک …………………………………………………………….4 1-6-3-گونه های غیر بومی …………………………………………………………………4 1-7- جغرافیای جانوری ماهیان………………………………………………………………..5 1-7-1-جغرافیای جانوری ماهیان آب شیرین جهان …………………………………………………..5 1-7-2-جغرافیای جانوری ماهیان آب شیرین ایران …………………………………………………….5 1-8- تهدیدهای حاكم بر تنوع زیستی…………………………………………………………………………………6 1-8-1-تخریب اكوسیستم ……………………………………………………………………………..6 1-8-2-ورود گونه های غیر بومی …………………………………………………………………………………..6 1-8-3-تغییر آب و هوا …………………………………………………………………………………………………6 فصل دوم: مروری بر تحقیقات پیشین……………………………………………………………8 فصل سوم: مواد و روش ها 3-1-حوضههای آبریز ایران…………………………………………………………………………………..12 3-2-حوضهیآبریز خلیج فارس…………………………………………………………………………………………..13 3-2-1-زیرحوضهی آبریز هله…………………………………………………………………………………….14 3-2-2-زیرحوضهی آبریز مند…………………………………………………………………………………….16 3-2-2-1- موقعیت حوضههای آبریز رودخانهی مند ………………………………………..17 3-2-3- رودخانهی اهرم ……………………………………………………………………………..18 3-3-نمونه برداری از ماهیان………………………………………………………………………………..18 3-3-1-ابزارهای نمونه برداری…………………………………………………………………………………….19 3-3-2-جمعآوری نمونه………………………………………………………………………………………………20 3-3-3-تثبیت و نگهداری نمونهها……………………………………………………………………………….20 3-3-4-كدگذاری نمونهها……………………………………………………………………………………………21 3-3-5-شناسایی نمونهها ……………………………………………………………………………………………21 3-3-6-تهیه بانك اطلاعات (Data Base) …………………………………………………………..22 3-3-7- وسایل و مواد مورد استفاده……………………………………………………………………………22 فصل چهارم: نتایج 4-1- توصیف گونه های ماهیان حوضهی خلیج فارس………………………………………………………..25 4-2- تنوع زیستی ماهیان حوضهی خلیج فارس……………………………………………………………….70 4-3- وضعیت گونه ها (بومی، بومزاد و غیر بومی) ………………………………………………………………79 4-4- وضعیت حفاظتی ماهیان حوضهی خلیج فارس ………………………………………………………81 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 5-1- نحوه پراكنش ماهیان حوضهی خلیج فارس ………………………………………85 5-2- مقایسه تنوع زیستی ماهیان حوضهی آبریز خلیج فارس با حوضههای آبریز دریای خزر و دجله ………………………………………………………………………………………86 5-3-مقایسه تنوع زیستی زیرحوضههای مند و هله ………………………………………………………87 5-4-تهدیدهای زیست محیطی حاكم بر حوضهی خلیج فارس ……………………………………….88 5-5-نتیجه گیری كلی…………………………………………………..89 5-6-پیشنهادها………………………………………………………………………..90 فهرست منابع ………………………………………………………………………..91 1ماهیان از گذشته تا حال از دیدگاه دیرین شناسی تکاملی ماهیها از آغاز دوره اردوویسن نزدیک به 400 میلیون سال پیش زیست مینمودند. با توجه به تفسیرهای متفاوت از حقایق فسیلی، مسئله منشأ ماهیان آب شیرین و دریایی هنوز حل نشده باقی مانده است. آنچه که امروزه مورد قبول همگان است این است که منشأ ماهیان آب شیرین از نیا یا نیاهای دریایی بوده است.Watson(1954) معتقد است که ماهیان از لحاظ منشأ، دریایی هستند درحالیکه Robertson(1957) معتقد است مسئله منشأ ماهیان دریایی و آب شیرین شک برانگیز است. وی نشان داد که ماهیان آب شیرین و دریایی هر دو آثاری از استراکودرم ها را دارند (Moyle & Cech, 2004). 1-2 تنوع ماهیان ماهیان بزرگترین گروه مهره داران هستند که تقریبا نیمی از مهره داران شناخته شدهی کنونی را شامل میشوند به طوریکه تاکنون حدود 32400 گونه ماهی شناسایی و نامگذاری شدهاست (www.fishbase.org, 2013). از 515 خانواده ماهی گزارش شده توسط نلسون (2006)، 9 خانواده بیشترین تعداد گونه ماهیان را دارا میباشند و رویهمرفته 33% گونه های ماهیان را شامل میشوند. این خانوادهها عبارتند از: کپورماهیان (Cyprinidae)،تفریخ ماهیان (Cichlidae)، سگ ماهیان جویباری (Balitoridae)، گاو ماهیان (Gobiidae)، هامور ماهیان (Serranidae)، زمرد ماهیان (Labridae)، عقرب ماهیان (Scorpaenidae)، کاراسینها (Characidae)، گربه ماهیان زره دار (Loricariidae). حدود 43 درصد از ماهیان در آبهای شیرین زندگی می کنند. 1-3 اهمیت ماهیان ماهیها به دلایل مختلف، از گذشته های دور مورد توجه بشر بوده اند؛ دلایلی چون ارزش غذایی، ارزش زیبایی شناختی، خاصیت درمانی بعضی از ماهیان و جنبه اکوتوریسم، این انگیزه را در انسان بوجود آوردهاست تا در حد توان و به فراخور امکانات، به مطالعه این گروه از جانوران بپردازد. ماهیها با استقرار در سطوح مختلف زنجیره های غذایی و ارتباط با حلقههای دیگر زنجیرهی غذایی و شبکه غذایی در یک اکوسیستم و یا با اکوسیستم دیگر، نقش اکولوژیکی ویژهای را ایفا می کنند. 1-4 ماهیهای ایران ماهیان توصیف شدهی آبهای شیرین ایران در حدود 220گونه، 104جنس، 28 خانواده،17راسته و 3رده هستند که در 19 حوضهی آبریز مختلف وجود دارند. متنوع ترین راسته Cypriniformes با 120گونه توصیف شده و 59.4% میباشد، راستههایPerciformes با 28 گونه و 13.9 % ،Cyprinodontiformes با10 گونه و 5.0% ،Clupeiformes با 9 گونه و 4.5%، Salmoniformes با 7 گونه و 3.5 %، Mugiliformes و Siloriformes هر کدام با 6 گونه و 3 % ، Acipenseriformes با 5 گونه 2.5% ،Gastroformes با 3 گونه و 1.5% و 8 راستهی دیگر هر کدام با یک گونه و 5/0 درصد، فون ماهیان آب های شیرین ایران را تشکیل میدهند. گونه های جدیدی هم در حال کشف هستند. 39 گونه اندمیک (19.3%) در 6 خانواده و 23 گونه اگزوتیک (11.4%) در 8 خانواده لیست شده اند. Gambosia holbrooki Girard, 1859 یکی از گونه های اگزوتیک با گسترش بالاست. ماهیان حوضهی خلیج فارس متعلق به 12خانواده، 29 جنس و 40 گونه میباشند که 6 گونه آن غیربومی (Exotic)و 5 گونه از آنها بومی میباشند (اسماعیلی و همکاران، 2010). 1-5 شناسایی ماهیان یکی از جنبه های مهم ماهی شناسی، شناسایی کامل گونه های مختلف ماهی است. شناسایی ماهیان در درجه اول با بررسی مجموعه ای از خصوصیات ریخت شناسی صورت میگیرد. اما توجه صرف به شکل ظاهری گاهی باعث اشتباهات تاکسونومیکی مانند آنچه در مورد گونه های هم ریخت (sibling) رخ میدهد، شدهاست. برای اجتناب از این اشتباهات استفاده از روش های دیگر همچون بیوشیمیایی، سلولی و مولکولی، کاریوتیپی و … نیز در تشخیص گونه ها مهم دانسته شدهاست. شناسایی ماهیان با توجه به ویژگیهای ظاهری آنها فاکتورهای زیر را شامل می شود : الف: توصیف ریختی نمونه، از جمله شکل کلی بدن، وضعیت بالهها، شکل ظاهری و الگوی فلس، الگوی رنگ بندی بدن، شکل دهان و … . ب: خصوصیات مریستیک (آن دسته از ویژگیهای شمارشی است که در طی دوران رشد تعداد آنها تغییر نکرده و ثابت میماند) از جمله تعداد شعاعهای بالهها (Fin rays)، تعداد فلسهای منفذدار خط جانبی، تعداد دندانهای حلقی، تعداد خارهای آبششی و نیز تعداد مهرهها. ج: ریخت سنجی، در واقع اندازه گیری پارامترهای مختلف بدن از جمله طول کل (TL) ، طول استاندارد (SL) ، طول دوشاخه (FL) ، طول سر (HL) و همچنین نسبتهایی که بین قسمتهای مختلف ماهی گرفته می شود. اما اولین و مهمترین مرحله در تشخیص یک گونه، مورفولوژی یا ریخت شناسی است (تیموری، 1386). 1-6 گونه های بومی(Native) ، بومزاد(Endemic) و غیربومی(Exotic) 1-6-1 گونه های بومی گونه بومی به گونه ای گفته می شود که به تنهایی در یک ناحیهی جغرافیایی از زمین وجود دارد و در آنجا تولید مثل و تکثیر می کند. به عبارت دیگر گونه بومی گونه ای است که بخشی از فون یا فلور اصلی یک ناحیهی جغرافیایی باشد (تیموری، 1386). 1-6-2 گونه های بومزاد یا اندمیک کلمهی اندمیک موقعی استفاده می شود که یک تاکسون گیاهی یا جانوری در یک گسترهی جغرافیایی در یک ناحیهی ویژه محدود شدهاست. پدیده اندمیسم ممکن است ناشی از چندین پدیده باشد، ولی به طور کلی پایه و اساس همه این جداییها، جدایی جغرافیایی (Geographical isolation) میباشد. بر اساس این پدیده، گونه اندمیک به یک جمعیت کوچک و جدا شده با تنوع ژنتیکی محدود گفته می شود. بعد از نسل های زیاد، رانش (Drift) ژنتیکی باعث تشکیل و به وجود آمدن گونه ها و زیرگونه های جدید می شود. در یک تعریف دیگر گونه اندمیک به یک گونه بومی گفته می شود که محدود به یک ناحیهی باریک شده باشد و یا گونه بومی که منحصراَ متعلق به یک منطقه خاص است. 1-6-3 گونه های غیر بومی گونهای است که در یک ناحیهی جغرافیایی وجود نداشته اما به آن وارد شدهاست. این گونه به منظور استفادههای مختلف به یک ناحیه وارد می شود و خطرات زیادی را برای گونه های بومی دارند.خیلی از آنها رقیب جدی غذایی برای گونه های بومی هستند. استفاده غذایی از تخم ماهیان بومی از خطرات دیگر آنهاست. 1-7 جغرافیای جانوری ماهیان 1-7-1 جغرافیای جانوری ماهیان آب شیرین جهان فسیلهای کپورماهیان در اروپا و آسیا متعلق به دوره ائوسن و در آمریکای شمالی مربوط به دوره الیگوسن میباشند (مجنونیان و همکاران، 1384). قدیمی ترین آثار کپورماهیان آسیا متعلق به اواسط دوره ائوسن میباشد. بر اساس شواهد فسیلی، کپورماهیان آغازین از جنوب شرق آسیا منشأ گرفته و طی مسیرهای مختلف به سایر نقاط جهان انتشار یافتهاند. ترکیب کپورماهیان دوره میوسن در اروپا و سیبری بسیار شبیه به هم بوده و دارای یک منشأ مشترک از فون ماهیان آسیاست (مجنونیان و همکاران، 1384). قبل از اینکه دریای تتیس تحلیل بیابد، دریای فارس (Syrian- Iranian sea) آخرین پل ارتباطی بین دریای تتیس و اقیانوس هند جلوی ورود ماهیان اولیه آب شیرین را به ایران فعلی و مناطق مجاور میگرفت. با این حال در طی دوره میوسن ابتدایی این حرکت بین مناطق بالکان و آناتولی با ایران امکان پذیر بوده است. پراکنش احتمالی اجداد ماهیان آب شیرین اولیه در اوایل و اواسط دوره الیگوسن به روش های زیر انجام شده است: از طریق جنوب غرب سیبری و دریای آرال به حوضهی دریای خزر و شمال ایران از سیبری به شمال اروپا از طریق مناطق بالکان به آناتولی ماهیان آب شیرین با ماهیت اکولوژیکی ویژهی خود سودمندترین ابزار در مطالعات جغرافیای جانوری میباشند. حرکت این ماهیان از یک حوضهی آبریز به حوضهی دیگر، آرام است، بنابراین بررسی الگوهای انتشار آنها تاریخ جغرافیایی یک منطقه را نشان میدهد (مجنونیان و همکاران، 1384). 1-7-2 خرید اینترنتی فایل متن کامل : جغرافیای جانوری ماهیان آب شیرین ایران از دیدگاه جغرافیای جانوری، ایران بخش بزرگی از خاورمیانه را تشکیل میدهد ونیز در پهنهی پالئارکتیک قرار گرفته است. ماهیان آب شیرین ایران از نظر جغرافیای جانوری به سه ناحیهی بین النهرین (Mesoptamian)، فون دریای سیاه (Sarmation) و فون شرقی (Oriental) تعلق دارد. فون بینالنهرین در برگیرندهی ماهیان آب شیرین حوضههای آبریز دجله، خلیج فارس، کر و هرمز میباشد. فون دریای سیاه شامل ماهیان آب شیرین حوضههای آبریز دریای خزر، دریاچهی ارومیه، قراقوم، دشت کویر، اصفهان و نمک میباشد. فون منطقه شرقی در برگیرندهی ماهیان آب شیرین حوضههای آبریز جازموریان، هامون، مکران، کرمان و کویر لوت میباشد (مجنونیان و همکاران، 1384).
[جمعه 1400-05-08] [ 07:12:00 ق.ظ ]
|