1-2-­ بیان مسأله

ظهور اسلام در شبه جزیره­ی عربستان در نیمه­ی قرن هفتم میلادی در محیطی عمدتا غیر شهری و زیر سلطه­ی قدرت­های پراکنده­ی قومی و سنت­های رایج زیست کوچندگی به وقوع پیوست (فکوهی،74:1383 و 75). سقوط ساسانیان در سال 641 میلادی در نبرد قادسیه قطعی شد (همان، ص 371). هنگامی که اسلام امپراتوری­های روم­شرقی و ایران را می­گشاید، شهرنشینی و شهرگرایی در مناطق تحت سلطه­ی این دو امپراتوری کاملا مشهود است و نظام شهری و شبکه­ سراسری شهرها از عوامل پایه­ای نظام سیاسی دولتهای ساسانی و رومی است (حبیبی، 37:1387). شکل­ گیری شهر و یا هر مجتمع زیستی عمدتا متاثر و منبعث از عوامل متعددی است که یکی از بنیادی­ترین آنها، جهان­بینی و تفکر انسانهایی است که آنرا برای زیستن خویش می­سازند. شهرها و محیط­زیست مسلمین نیز از این قاعده مثتثنی نیست و در فرایند شکل­ گیری آنها تفکر و جهان­بینی توحیدی اسلام تاثیری بنیادین داشته است (نقی زاده، 66:1389).

اهمیت اسلام در فرایند شکل­ گیری شهرهای اسلامی از موضوعات بحث برانگیز در مطالعات مربوط به شهرهای اسلامی است (پوراحمد و موسوی، 3:1389). ایدئولوژی اسلام هم در دگرگونی شهرهای پیشین موثر افتاد و هم موجب برپایی و رشد شهرهای جدید با ساختار کالبدی مخصوص به خود شد (احد نژاد روشتی و همکاران، 122:1392). واژه­ی شهر اسلامی در واقع اشاره به شهرهای مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا دارد. شرق­شناسان فرانسوی اولین نویسندگانی بودند که اصطلاح شهر اسلامی را بکار گرفتند و این شهرها را در گروه خاصی دسته­بندی کردند (فلاحت، 35:1390). ولی هنوز بیان جامع و منسجمی از مفهوم آن وجود ندارد (همان، ص 44). شهرنشینی در ایران هم نتیجه­ تحولات تاریخی دوران اشکانی و ساسانی شکل مشخص به خود گرفت، نقش مهمی در روند تمدن ایران داشته است (رضوی، 2:1388). گسترش نظامی اسلام از اواخر قرن 7 میلادی و ورود آن به منطقه­ خاورمیانه و بویژه ایران و هند، پیوندی میان تمدن اسلامی و تمدن ساسانی بوجود آورد (فکوهی، 75:1383) و به همین دلیل در احداث شهرها در تمدن اسلامی، بی­شک سنت­های بومی و خصلت­های شهرهای پیش از اسلام تاثیرات قابل توجهی بخصوص در سرزمین­های شرقی خلافت اسلامی از خود بجای گذاشته ا­ست (حکیم، 22:1381).

1-3-­ سوالات تحقیق

1-3-1-­ آیا ایده شهر-فرهنگ می ­تواند شهر ایرانی-اسلامی را پایدار کند؟

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 

 

 

1-3-2-­ چگونه می­توان ایده شهر-فرهنگ را در شهر ایرانی  (خوی) تقویت کرد؟

 1-4-­ پیشینه­ی تحقیق: 

بررسی منابع تا حد امکان، نشان می­دهد که تاکنون در خصوص تدوین چارچوبی کلی برای برنامه­ ریزی و شهرسازی اسلامی از سوی نظریه­پردازان و صاحب­نظران ذی­ربط انجام نگرفته است. تحقیقات انجام­شده و نظریات ارائه شده در خصوص شهرنشینی و شهرسازی اسلامی یا ایرانی-­اسلامی صرفا در خصوص وضع این امر در طول دوران اسلامی و در متن تمدن اسلامی است و یا به تحلیل کالبدی و فضایی از شهرهای موجود فعلی در سرزمین های اسلامی پرداخته شده است. منبعی یافته نشد که نشانگر تلاش برای ایجاد و تدوین یک چارچوب نظری و عملی برای ساختن شهری ایرانی-­اسلامی یا برنامه ریزی شهرهای اسلامی در دوره­ معاصر و منطبق با شرایط جامعه­ مدرن باشد؛ به گونه ­ای که بتواند هم ویژگی اسلامی داشته باشد و هم بتواند به اقتضاعات جامعه­ مدرن کنونی پاسخ­گو باشد. در هر صورت گزیده­هایی از نتایج تحقیقات انجام شده در خصوص شهر و شهرسازی اسلامی و ایرانی-­اسلامی در ذیل ارائه می­گردد.

­ نقی زاده (1383) در مقاله­ای به  بررسی “بارزه­های شهر و معماری اسلامی” پرداخته است. در این باره چنین ارائه می­ کند: صاحب­نظران مختلف در مورد کاربرد تعابیر معماری و شهرسازی اسلامی اظهار نظرهای متفاوتی از رد کامل تا تشکیک و تا تایید کامل را ارائه می­ کنند. ایشان­ چنین ابراز داشته اند که این اختلاف نظرها به وجود اختلاف نظر یا فقدان همزبانی در معانی، تعابیر و مصادیق ارتباط دارد و علاوه بر آن گاهی فراموش می­ شود که جهان­بینی و معماری و شهر­سازی ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. وی در این مقاله به ریشه­ها و مبانی امکان وجود معماری و شهرسازی اسلامی پرداخته و در خاتمه برای این تعابیر و تعابیر مشابه با آنها، تعاریفی ارائه کرده ­اند.